Bederatzigarren gutuna

Donostia, 2011-02-21

Maite osaba,

“Aro berria, molde berriak”. Hala diote batzuek eta besteek aspaldi. Eta neu ere ados. Euskal Herria eraikitzen aurrera egingo bada, gauza asko aldatu beharko ditugu. Ez fondoa. Baizik eta forma. Ez edukiak, baizik eta ereduak. Ez mamia. Baizik eta azala.

Baina azken boladan, iruditzen zait, askok zentzu bakarrean ulertzen dutela hori. Molde zahar bat (borroka armatua), beste molde zahar batengatik, (politikagatik) ordezkatzea bailitzan guztia. Eta ez. Sakonagoa izan behar da aldaketa. Eta zabalagoa. Azken finean, herrigintzari dagokionez, gastibeltsako hogei karabina bezain kaltegarriak izan litezke hiru politikari nafar. (Adibide bat da)

Legalizazioaren aldeko manifestazioan egon ginen Bilbon. Jende asko, baina besterik ez. Betikoa eszenaratzea, betikoa ibilbidea, betikoa euria, betikoa dena. Joan den urtean Marie Sao Tometik Euskal Herrira itzuli zen eguna gogoratu zitzaidan. Aberri Eguna zen, eta Hendaian aurkitu ginen biok. “Aro Berriko Lehen Aberri Eguna” izango zela esaten pasa zituzten aurreko asteak batzuek eta besteek. “Mugarria” izango zela. Eta Hendaiatik Irunera jende asko, bai. Baina besterik ez. Betikoa eszenaratzea. Betikoa ibilbidea. Betikoa euria. Betikoa dena. Mariren hitzak gogoratzen ditut; “Ezer berririk ez da hemen, Josu. Azken berrogei urteetan, berrogei aldiz etorri naiz manifa berdinera”.

Barkatuko didazu tonua osaba. Nire hitzak ez dira itsasoaz bestaldean zaudeten naufragoentzako animo pizgarrienak. Eta, en fin, zu zer moduz zabiltzan galdetuko nizuke. Baina imaginatzen dut. Gelditu gabe lanean ibiliko zara, egunero hamar ordu gatibu zauzkan enpresari portuges nazkagarriaren oihuak agoantatuz. Eta triste, Marie laster Euskal Herrira itzultzen delako berriro. Eta zu ez. Zu oraindik ez. Beste behin ere, betikoak despedidak, betikoak ausentziak, betikoa dena.

Bestelakoan, betiko moduan segitzen dut; gauza askotan sartuta eta kokolitis kronikoak jota. Joan den astean, bi aldiz galdu nituen etxeko giltzak. Joan den larunbatean, bost aldiz galdu nituen lagunak. Azken boladan, iparraldera sarri samar noa, eta frantsesek garraio publiko sare on bat ezarri baino lehenago osatuko luketenez Ipar Euskal Herrian protektoratu anarkosindikalista bat; ba auto beharrean ibiltzen naiz. Ostegunean, Oreretako lagun batek utzi zidan berea. Zikin zegoela eta, garbitzeko tunel horietako batean sartu nuen eta jo ta bertan hautsi zen ezkerreko ispilua. Badinotsut, betiko moduan segitzen dut..

Hala ere, pentsatzen hasi beharko genuke garraio publiko nazionala sortzeko beharraz. Xiberoko lagun batek dio berak "Tutera-Barakaldo-Eskiula" ibilbideko metro batekin egiten duela amets. Imaginatzen duzu, Euskal Herria lur azpitik zeharkatzen duen tren bat? Gasteizen 12etan hartu eta bazkaltzeko Atharratzen uzten zaituena! Ene lagunak dio, aukera hori balego, jendeak baliatuko lukela; eta euskaldunok beste euskal herrietara joaten hasiko ginatekeela inoiz euririk ez eta egunsentirik ez lukeen trenean. Eta elkar benetan ezagutzen hasi. Eta maitatzen. Bizkaiko titiriteroek jarriko genuke musika bagoietan; eta errioxako ardoz betetako basuen gainean egingo lukete jauzi Santa graziko dantzariek. Eta erriberako amona zimurtuek irribarre bihurrez begiratu lukete bazterreko eserlekuan jarrita. Izena ere badut; “ZAMALTZAIMETROA”. Euskal Herria lurpetik elkartuko lukeen zaldiko-maldikoa. Ederra litzateke, osaba. Jende askok eskertuko luke. Eta baita nire lagunen autoen ispiluek ere.

Agian, denborarekin, itsasoaz bestaldeko irletara iritsiko da zamaltzaimetroa; euskaldun batzuk galduta zaudeten lekuetara. Baina bitartean, itsasora botilak botatzen jarraituko dut. Gaurko hau bezala.

Besarkadaz beteta doa botila, osaba. Idatzidazu, jasotzen duzunean.

Zortzigarren gutuna

Santutxu, 2011-02-07

Osaba urruna,

Mikel Laboak behin Plentzian eman zuen kontzertua aipatu didazu azken gutunean. Gazteak zuek, eta zilar ahotseko aztiaren oihu eta irudiek Elizaren horman errebotatzen omen zuten, forma magiko bihurtuta zuengana itzultzeko.

Leihotik begiratu eta trago bat eman diot teari. Giro ederra dugu eta infusioa bero da oraindik. Utzidazu, beraz, gure aitak maiz oroitzen duen istorio bat kontatzen, osaba. Zuk ez duzu gure aita ezagutzen, baina bera Bilbon eta zu Plentzian, biok sortu zineten Euskal Herrian, haizeak aro berri bat zetorrela xuxurlatzen zuen sasoian. Antzekoak dituzue adina, jatorri soziala eta zapaten kolorea.

Gure aitak dioenez, Ilargiak berezi argitzen zuen 1976ko maiatzeko gau hartan. Santutxuko Berrio Otxoa ikastetxe berriko patioa leporaino bete zen.

Maiz kontatu didanez, ondo gogoratzen du gaualdi hura, “Sartzeko ate txiki bakarra egon arren, Ikastetxeko futbol zelai handia gainezka zegoen. Aldeetako batean eszenatokia, eta haren atzean, eraikitzen ari ziren ikastetxeko garabi erraldoia ikusten zen.”

Pantxoa eta Peiok kantu pare bat eman zituztenerako, jendeak azalean zeukan emozioa. Orduan, urtxintxen doinuari ekin ziotela, publikotik norbaitek garabia seinalatu zuen, eta haren ondokoak arnasari eusten zion bitartean sei lerro atzeragoko edonork animo irrintzi bat jaurti zuen aidera. Bat-batean, bi mila begi pare lotsagabeki umelduz, mutil bat azaldu zen garabi erraldoiaren puntan. Izar konkistatzaileak legez, gazteak ezkutuan zeraman zerbait atera zuen arropa artetik eta orduan, ilargiak berezi argitzen zuela, euskaldunen trapu debekatua landatu zuen altzairuzko garabian. Kantarien ahotsa txaloek estali zuten, eta irrintziek, eta oihuek.

Berehala, ordea, gomazko peloten eztanda gorra gailendu zen eta ondoren etorri ziren txalo, irrintzi eta oihuek ez zuten aurrekoekin zerikusirik izan. Trapuzko atentatu arriskutsuarengatik espainiar poliziak ohi baino ernegatuago, irteera bakarreko kaiola hartan luze joan zen borroka. Gero auzo osora zabaldu zen.

Gure aita goizaldeko ordu txikietan itzuli zen borroka gunera, ihesean galdutako zapata baten bila. Ate txiki bakarretik sartzean ordea, begiak platerak legez zabaldu zitzaizkion. Milaka zapatak estaltzen zuten Ikastetxeko patioa. Trapuzko gaizkileek apropos ahaztutako krimenaren frogak bailiran, milaka zapata loratu ziren maiatzeko gau hartan Santutxun.

Gure aitak etxera bidea hartu zuen, oinutsik. Ilargiak berezi argitzen zuelako izango zen, baina zapata guzi haiek gorriak, zuriak eta berdeak zirela iruditu zitzaion.

***

Tira, istorio hori kontatu nahi nizun. Bitartean, tea hotzitu zait. Beste bat prestatu eta leihora begira segituko dut. Izan ere, osaba, ilargiak berezi argitzen du gaur.

Besarkada handia.

j.

p.s. Gaur ulertuko du Mariek zergatik ez duzun inoiz sandaliarik janzten Afrikako irla tropikal horretan.